مرکز تخصصی جغرافیای تاریخ اسلام
از آنجا که حوادث تاريخ اسلام به خصوص پس از پيدايش تا آغاز غيبت کبري، از ديگر رخدادهاي تاريخي متمايز بوده و اهميتي بسيار بالاتر دارد و از طرفي ابعاد زماني و مکاني اين رويدادها، به ويژه فضايي که در آن، آيات الهي فرود و روايات معصومان(ع) پديد آمده است، جهات گوناگوني وجود دارد؛ مانند فرهنگ، عقايد، بافت اجتماعي، اقتصاد، جغرافياي طبيعي و انساني که به همه آنها بايد توجّه شود.
به عبارتي درک بسياري از محصولات تاريخي مربوط به جغرافياي طبيعي و انساني آن تاريخ است که تشکیل گروه جغرافياي تاريخي را در موسسه اطلس تاريخ شيعه ضروري نموده است.
گروه «جغرافیای تاریخ اسلام» دارای توان علمی و توليدی منحصر به فرد درجغرافیای جهان اسلام است که توانسته حرکت های با ارزش و مفيدی در راستای فهم دقيق تر و روشن گری بيش از پيش برای کارشناسان علوم اسلامی بالأخص تاريخ نويسان و فقهای بزرگوار بردارد به طوری که بررسی جغرافیای تاریخی را می توان گامی مؤثر در جهت شفاف سازی زمان و مکان نزول آیات الهی و صدور روايات معصومان (ع)دانست.
بحمدلله پس از گذشت يک دهه از تأسيس و فعاليت اين گروه، واحد جغرافياي تاريخي «موسسه اطلس تاريخ شيعه »در مجامع علمي و حوزوي به عنوان گروهي کاربردي شناخته مي شود که ميتواند در رفع ابهامات و حتي نتايج پژوهش هاي ديگر رشته هاي علوم اسلامي نقش موثر داشته باشد.
اهم کار اين گروه در قالب دو شاخه «جغرافيای انسانی» و «جغرافيای طبيعی» تعريف میشود.
۱٫ بخش جغرافياي انساني
اين بخش به بررسي حكومت ها و محدوده و سيطره آنها، جمعيت و پراكنش جمعيتي اقوام و قبائل، تركيب نژادي، تحولات و بافت جمعيتي و قبيله اي و فرهنگ، اقتصاد، صنايع و معـادن و پراکنش آنها در منطقه مورد نظر و كالاها و راههاي تجاري و ارتباطي اختصاص دارد.
۲٫ جغرافياي طبيعي
به موقعيت جغرافيايي، ابعاد هندسي، مرزها، ناهمواري ها ( توپوگرافي)، دشت ها و جلگه ها، بيابان ها ( كويرها)، وادي ها، حرّه ها، اقـليــم، ويژگي هاي حرارتي، ويژگي هاي رطوبتي و بارش، سيلها، بـادها، وضعيت آب (هيدرولوژي)، پوشش گياهي و جانوري و پراکنش آنها در منطقه ميپردازد.
دوره ده جلدی «اطلس تاریخ اسلام»
یکی از بارزترین تألیفات این مجموعه، دوره ده جلدی «اطلس تاریخ اسلام» است.
از جمله ويژگي هاي بارزي است که شايد بتوان گفت به عنوان اولين مجموعة تاريخي با نگاهي جغرافيايي و منطبق با اطلاعات روز تدوين ميشود.
در این مجموعه علاوه بر تحقيقات مفيد و دقيقي که ارائه ميشود، دقت زيادي در مکان يابيهاي تاريخي به عمل آمده و نقشه هاي توليدي اين مجموعه با استفاده از تصاوير ماهوارة سپهر، تصاوير ناسا و گوگل ارث و بررسي هاي ميداني محققين بزرگ عرب از جمله عاتق بن غيث بلادي، حمدالجاسر، صالح احمد العلي و ساير پژوهشگران جغرافياي تاريخي اسلام و همچنين بررسي هاي ميداني اعضاي گروه جغرافياي مؤسسه، از اماکن و آثار تاريخي اسلامي تهيه شده است، که به اذعان برخي از کارشناسان و پژوهشگران علوم اسلامي، در نوع خود بي نظير است.
در حال حاضر سه جلد از اين مجموعه به چاپ رسيده و جلدهای ديگر در قطع اطلسي و صفحات تمام رنگي در مراحل آماده سازی میباشند.
کتاب غزوات رسول خد(ص)
در کنار رويدادهاي مهم تاريخي، عنصر زمان و مکان نيز به درستي مورد توجه قرار گرفته و مختصات جغرافيايي غزوات و سراياي رسول خدا(ص) به بهترين و دقيق ترين روش به تصوير کشيده است.
کتاب شهداي عصر پيامبر(ص)
این کتاب جلد اول از مجموعه «شهدای اسلام» است که مخاطب را با شهدای عصر پیامبر آشنا میکند.
شهدای پیش از هجرت، شهدای پس از هجرت، شهدای غزوه بدر، شهدای غزوه سویق، شهدای غزوه اُحد، شهدای بئرمعونه، خیانت قبیلهقیس، شهدای غزوه خیبر، سریه غالب بن عبدالله، سریه بشیر بن سعد، شهادت یک اسقف، نامه رسان شهید، شهدای غزوه طائف، شهدای غزوه حُنین و شهدایی که تاریخ شهادتشان مشخص نیست، از جمله عناوینی است که در این اثر به چشم میخورد.
کتاب حاضر برای ارایه تصویری جدید از زندگی این شهدا با شکل و قالبی نو تدوین شده است که علاوه بر توصیف صحنههای نبرد این حماسه سازان جزییات رویدادها نیز در قالب جدول های مختلف نقشهها و تصویرهای متنوع در اختیار خوانندگان قرار داده شده است.
يکي از رسالت هاي گروه جغرافياي تاريخي احياي ميراث مکتوب شيعي و تحقيق و تصحيح و تحشيه بر کتب و منابع اصلي جغرافيايي است.
کتاب هاي در دست تصحيح و تحقيق:
۱٫ البلدان يعقوبي
۲٫ جغرافياي تاريخي در کتاب تاج العروس
۳٫ آشنایی با منابع جغرافیای تاریخی
توليد شده و چاپ شده به صورت پوستر:
نقشه غزوه بدر
نقشه غزوه احد
نقشه بافت شهري مکه
نقشه بافت شهري مدينه
نقشه منطقه غدير خم
نقشه مسير هجرت رسول خدا (ص)
نقشه مسير حرکت امام حسين(ع) از مدينه تا کربلا
نقشه منزل حضرت رسول خدا(ص) در شهر مکه (پس از ازدواج با حضرت خديجه س)
نقشه مسير حرکت حضرت معصومه (ع) از مدينه تا قم
نقشه مسير سفر پيامبر(ص) به بصری
نقشه زيارت گاه هاي و اماکن مقدس شهر قم
نقشه موقعيت غار حرا از منزل رسول خدا(ص) و مسير حرکت حضرت به سمت حرا
نقشه فتح سيسيل به دست اسد بن فرات
نقشه سرزمين فاس در عهد بني مرين
نقشه سرزمين مراکش در عهد بنی مرين
نقشه محدوده غرب اسلامي
نقشه پراکندگي مسيحيت در افريقيه پيش از اسلام
توليد شده و چاپ شده در کتاب:
نقشه غزوه خيبر
نقشه غزوه خندق
نقشه فتح مکه
نقشه مرزهای شبه جزيره عربستان در عصر رسول خدا (ص)
نقشه مراحل توسعه مسجد النبی(ص) در دوره های مختلف
نقشه موقعيت چاه هاي مکه و مدينه در عصر رسول خدا ص
مسير مسابقات اسب دواني در عصر رسول خدا ص (در شهر مدينه)
نقشه شهر کوفه در ابتداي تاسيس
نقشه مسير و موقعيت جنگ جمل
نقشه مسير و موقعيت جنگ صفين
نقشه مسير و موقعيت جنگ نهروان و صدها مورد دیگر
بر اساس رسالتی که گروه جغرافيا به عهده دارد و با توجه به تخصصی شدن فعالیت گروه، از سوی مراکز، سازمانها و موسسات دولتی و خصوصی درخواست هایی برای همکاری داده می شود که نوع این درخواست ها و مشاوره ها عبارتند از: مشاوره با فيلم سازان، همکاری با شبکه هاي ماهواره اي و سازندگان انيميشن؛ همکاری با موسسات پژوهشی حوزه علمیه و نشست ها و جلسات مشترک کارشناسی، همکاری با موسسه موضوع شناسی، همکاری با جامعه المصطفی العالمیه، همکاری با گروه تاریخ موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، همکاری با موسسه دارالحدیث و … .
براي نمونه برخي کارهای انجام شده و رايزني ها عبارتند از:
توليد کار مشترک با همکاري شبکه ماهواره ای هادي تي وي به نام شجره طوبي.
مشاوره اولیه با یکی از تولید کنندگان انیمشن برای تولید غزوه بدر، احد و خندق
مشاوره در توليد فيلم هاي تاريخي و به خصوص مرتبط با دوران معصومان(ع)
تولید و ارائه نقشه مسیر کاروان حسینی برای کتاب مقتل جامع استاد پیشوایی.
تولید نقشه برای کتاب های جامعه المصطفی
تولید ماکت از مسیر حرم حضرت معصومه برای اداره ارشاد قم در نمایشگاه کریمه(ع)
تولید ماکت مسیر امام حسین(ع) برای نمایشگاه فرهنگ عاشورایی استان زنجان
برپایی غرفه های تبلیغی و آموزشی در نمایشگاه قرآن و در برخی شهرستان ها همچون قم ، زنجان و قزوین.
